با سرمایه‌گذاری «ومعادن» و به همت «تجلی»،
ایران به دانش و تکنولوژی فرآوری عناصر نادر خاکی دست یافت:
روز شنبه 18 اسفند ماه 1403، نشست خبری دستاورد شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات در حوزه عناصر نادر خاکی با حضور مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، مدیرعامل شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات و جمعی از اهالی رسانه در سالن خلیج فارس نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد.
روز شنبه ۱۸ اسفند ماه ۱۴۰۳، نشست خبری دستاورد شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات در حوزه عناصر نادر خاکی با حضور مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات، مدیرعامل شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات و جمعی از اهالی رسانه در سالن خلیج فارس نمایشگاه بین‌المللی تهران برگزار شد.
به گزارش خبرنگار پایگاه خبری و تحلیلی «فلزات‌آنلاین»، مرتضی علی‌اکبری، مدیرعامل شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات در ابتدای این نشست ضمن تشکر و قدردانی از زحمات اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات به عنوان سهام‌دار عمده «تجلی» و حمایت‌کننده اصلی در راستای تحقق این دستاورد شگرف و عظیم، اظهار داشت: با افتخار اعلام می‌کنیم که ضمن تکیه بر دانش و تخصص چند جوان بااستعداد و نخبه این مرز و بوم توانستیم به یکی از دانش‌های روز دنیا که امروزه ازجمله دغدغه‌های کشورهای پیشرفته صنعتی و معدنی به شمار می‌آید، یعنی برخوداری از دانش روز تولید «اکسیدهای عناصر نادر خاکی» دست پیدا کنیم و در حال حاضر قادر به فعالیت در این حوزه استراتژیک، از معدن تا تولید اکسید عناصر نادر خاکی در کشور هستیم. این در حالی است که بسیاری از کشورهای جهان در آرزوی دستیابی به ذخایر عناصر نادر خاکی به سر می‌برند؛ چه برسد به آنکه هم معدن و هم دانش فرآوری آن‌ها را در اختیار داشته باشند.
مسیر سخت و دشواری که به همت «تجلی» هموار شد
وی با بیان اینکه ایران نه تنها از ذخایر قابل‌توجه عناصر نادر خاکی بهره‌مند بوده بلکه با بررسی‌های انجام شده، این عناصر در طیفی از باطله‌های سنگ‌آهن و مواد معدنی باارزش نیز در سطح کشور وجود دارند، افزود: ما در این مسیر همانند بسیاری از مسیرهای سخت و دشوار پله‌پله پیش رفتیم؛ به نحوی که ابتدا دو معدن در سطح استان یزد را در اختیار گرفتیم و پس از اکتشافات تکمیلی، موفق به تولید نمونه آزمایشگاهی کنسانتره مونازیت شدیم. سپس در راستای مدیریت ریسک، اقدام به تولید آزمایشگاهی نمک‌ها و اکسیدهای عناصر نادر خاکی کردیم و پس از موفقیت کسب شده، خط تولید نیمه‌صنعتی (پایلوت) مونازیت و اکسیدها را با عیار بیش از ۹۹ درصد راه‌اندازی کردیم.
مدیرعامل شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات ضمن تاکید بر اینکه بی‌شک با برنامه‌ریزی‌های انجام شده و حمایت‌های همیشگی و قاطعانه «ومعادن» و مدیرعامل محترم این هلدینگ، احداث کارخانه تولید انبوه این عناصر در آینده نزدیک عملیاتی خواهد شد، عنوان کرد: عناصر نادر خاکی از کاربردهای متعددی برخوردارند که ضمن پیشرفت فناوری‌ها و تکنولوژی‌ها در سطح جهان، مصرف این عناصر نیز روند صعودی به خود گرفته است. همچنین به دلیل محدودیت منابع معدنی موجود، مدیریت موثر و همچنین استفاده از این عناصر با اهمیت فراوانی همراه شده است. از جمله مصارف عناصر نادر خاکی می‌توان به ساخت تجهیزات الکترونیکی مانند مگنت‌ها، باتری‌ها، ترانزیستورها و سنسورها؛ احداث نیروگاه‌های تجدیدپذیر، بادی، خورشیدی؛ تولید باتری‌های باعمر بالا و طولانی؛ آهن‌رباهای دائمی به منظور ساخت موتورها، ژنراتورها؛ تکنولوژی‌های پزشکی؛ تولید انواع لیزر و گوشی‌های موبایل؛ دستگاه‌های محافظ؛ سیستم‌های خنک‌کننده؛ صنایع هوافضا، شیشه و سرامیک و… اشاره کرد.
علی‌اکبری در ادامه به نحوه قیمت‌گذاری عناصر نادر خاکی در جهان اشاره کرد و گفت: قیمت‌گذاری عناصر نادر خاکی در دنیا، ترکیبی از عوامل محلی و جهانی است که تحت تاثیر عوامل متعددی قرار داشته و چین به عنوان بزرگ‌ترین تولیدکننده این عناصر، نقش اساسی در این زمینه ایفا می‌کند. قیمت محصول خروجی خط تولید نیمه‌صنعتی (پایلوت) شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات، میانگین قیمت جهانی این ۱۶ محصول تولیدی اکسیدهای عناصر نادر خاکی، به میزان هر تن حدود ۱۶ هزار دلار است. با توجه به اینکه قیمت هر یک از این عناصر (سبک و سنگین) کاملا با یکدیگر متفاوت بوده، بنابراین تغییرات افزایش و یا کاهش میزان تولید هر یک از این عناصر در معدن، ارقام بسیار متفاوتی را ارائه خواهد داد. بر این اساس میانگین قیمت جهانی این عناصر تولید شده در شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات با نرخ مبادلات ارزی ۶۷ هزار تومان، هر تن برابر با حدود یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون تومان خواهد بود و ما نرخ بازده این طرح نیمه‌صنعتی را در بدبینانه‌ترین حالت حدود ۷۰ درصد در نظر گرفته‌ایم.
وی با بیان اینکه بیشترین قیمت جهانی اکسید عناصر نادر خاکی متعلق به «اکسید لوتتیوم» برابر با حدود ۷۲۸ هزار دلار به ازای هر تن و کمترین آن، «اکسید ساماریوم» در حدود دو هزار و ۱۰۰ دلار به ازای هر تن است، اظهار داشت: به دلیل استراتژیک بودن عناصر نادر خاکی، میزان مصرف دقیق آن در کشور مشخص نیست و یک تقاضای پنهانی برای آن وجود دارد که میزان آن معین نشده است. بر همین اساس، تقاضای بالفعل این عناصر با واردات آن جهت استفاده در تولید فروسیلیکومنیزیم، تولید فولادهای آلیاژی، صنایع پزشکی، شیشه‌سازی و… مشخص می‌شود که بر اساس آمار، ۴۴۵ تن از این عناصر در سال ۱۴۰۳ به داخل کشور وارد شده است.
به گفته مدیرعامل شرکت تجلی توسعه معادن و فلزات، روزانه با تامین ۶۰ تن مواد خام معدنی، ۱۲ کیلوگرم کنسانتره مونازیت در کارخانه نیمه‌صنعتی (پایلوت) این شرکت تولید خواهد شد. بر این اساس با توجه به ظرفیت تامین سالیانه ۱۸ هزار تن خاک خام در این واحد کوچک‌مقیاس، می‌توان سه هزار و ۶۰۰ کیلوگرم کنسانتره مونازیت در سال تولید کرد که حدود نیمی از آن تبدیل به اکسیدها می‌شود.
دستاوردی تاریخی برای صنایع های‌تک در ایران
در ادامه این نشست اردشیر سعدمحمدی، مدیرعامل شرکت سرمایه‌گذاری توسعه معادن و فلزات اظهار داشت: افراد بسیاری در داخل کشور پیش از تحقق این دستاورد مهم توسط «تجلی» در حوزه عناصر نادر خاکی، مطالعات و پیگیری‌های فراوانی انجام دادند و بر همین اساس بر خود واجب و لازم می‌دانیم که از تک‌تک آن‌ها تشکر و قدردانی به عمل آوریم؛ ضمن اینکه امیدواریم در آینده از دیگر متخصصان برای سرمایه‌گذاری و تولید بهینه استفاده کنیم تا بتوانیم تولید صنعتی و اقتصادی را در کشور توسعه دهیم.
وی در ادامه ضمن اشاره به اهمیت تامین نیاز صنایع های‌تک به عناصر نادر خاکی، عنوان کرد: امروزه سرمایه‌گذاری در صنایع های‌تک در سطح جهان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ چراکه ارزش افزوده این صنایع قابل مقایسه با دیگر صنایع نیست. بر این اساس و با توجه به توسعه روزافزون صنایع های‌تک، نیاز به مواد اولیه خاصی داریم که یکی از مهم‌ترین آن‌ها عناصر نادر خاکی است. این عناصر کاربردهای گسترده‌ای در صنایع پیشرفته دارند و می‌توانند فرصت‌های سرمایه‌گذاری با ارزش افزوده بالا را در کشور ایجاد کنند.
مدیرعامل «ومعادن» اضافه کرد: «تولید اقتصادی» عناصر نادر خاکی، یک اصل مهم بوده که مورد توجه قرار گرفته است و «جدایش» آن‌ها نیز یک نقطه عطف دیگر بوده که ضمن کسب این دستاورد مهم توسط «تجلی» محقق شده است. در پروژه اخیر، ما توانسته‌ایم با روش‌های جدید، جداسازی ۱۷ عنصر نادر خاکی را با خلوص بالا و به صورت اقتصادی انجام دهیم که می‌تواند شرایط جدیدی را برای صنایع های‌تک در کشور فراهم کند.
به گفته سعدمحمدی، چین از بیشترین ذخایر عناصر نادر خاکی در سطح جهان برخوردار است و پس از آن کشورهای ویتنام، آمریکا، روسیه و استرالیا قرار دارند. ایران نیز به عنوان یکی از کشورهای معدن‌خیز جهان، از ذخایر خوبی در این حوزه برخوردار بوده و به عنوان مثال، در دو معدن حدود ۱۲۵ میلیون تن ذخیره شناسایی شده است که در حال حاضر بر روی آن‌ها کار می‌شود.
وی در پایان ضمن تقدیر و قدردانی از دانشگاه‌های شهید بهشتی، صنعتی شریف و یزد به دلیل همکاری در این پروژه، یادآور شد: این موفقیت حاصل همکاری نزدیک بین صنعت و دانشگاه و به نوعی تازه ابتدای مسیر است است. باید یادآور شد که ما در مرحله پایلوت، به دانش فنی لازم دست یافته‌ایم و اکنون در حال برنامه‌ریزی برای سرمایه‌گذاری و تولید صنعتی این عناصر هستیم.
در میان تولیدکنندگان عناصر نادر خاکی جهان جای گرفتیم
در بخش دیگری از این نشست امین افصحی، مدیر پروژه عناصر نادر خاکی نیز به بیان مراحل تولید این عناصر و چالش‌ها و دشواری‌های موجود در مسیر تحقق این دستاورد مهم سخن گفت و اضافه کرد: تا پیش از این، انحصار دانش این حوزه تنها در اختیار کشورهای پیشرفته بود و خوشبختانه کشور ما توانست با سرمایه‌گذاری شرکت «ومعادن» و پیگیری مجدانه «تجلی» به این حوزه نیز ورود کند.
وی تصریح کرد: مطالعات دقیق کانی‌شناسی برای اولین بار در ایران انجام شده است و این مطالعات تا کریستالوگرافی عناصر نادر خاکی در کانی منازیت پیش رفت تا خوشبختانه امروز توانستیم به شناخت دقیق عناصر نادر خاکی دست یابیم.
مدیر پروژه عناصر نادر خاکی در بخشی از سخنان خود، مطرح کرد: قابل توجه است که ما در یک مسیر ۳۰۰ متری و در مدت ۱۳ دقیقه و ۴۸ ثانیه، عیار عناصر نادر خاکی را ۱۶۵ برابر افزایش می‌دهیم؛ این یعنی عیار اولیه ۲۰۰ (ppm) به ۳۰۰ هزار (ppm) می‌رسد که دستاوردی بزرگ محسوب می‌شود.